Over pijn

Een yogaleraar heeft eens tegen me gezegd dat mensen hechten aan pijn. Dat is zo, volgens mij..Als je langere tijd pijn hebt en het opeens weg is voel je je plots incompleet. Het is me tevens opgevallen tijdens lessen dat mensen die pijn hebben vaak aan niets anders kunnen denken. Ze wijzen er niet alleen telkens naar maar raken het gebied ook steeds aan. (“De pijn zit híér!!”)

Wij schijnen te denken dat als we ons maar genoeg concentreren op een pijnlijke plek we te weten zullen komen wat er mis is.  Alsof het lichaam een machine is waarvan een onderdeel gerepareerd moet worden. Dan zal de rest ook wel weer gaan werken. Maar is dat waar?

Gedurende mijn vele lessen Alexandertechniek is me één ding duidelijk geworden. Over pijn viel niet te praten. En dat bedoel ik niet negatief. Want elke Alexandertechniekleraar die ik heb ontmoet was absoluut begaan en begripvol. Maar over pijn gingen we het niet hebben. In het begin leek dat frustrerend, vooral omdat ik hoopte daar meer inzicht te krijgen in bepaalde klachten en moeilijkheden. Maar het heeft me uiteindelijk een hoop opgeleverd. Penny (O’Connor) zei bijvoorbeeld o.a.: “I know, Marloes, your neck is painful, but let’s forget about that for the moment and look around, experience the space around you. There is so much more” En dan begonnen we ons te richten op de rest, de ruimte om me heen en in mezelf. De pijn, of liever gezegd de concentratie erop, verdween dan naar de achtergrond en aan het eind van de les voelde ik me open, en veel meer “heel”.

De pijn weg nemen door ons er op te concentreren werkt kennelijk averechts. Het heeft bij mij in ieder geval alleen maar geleid tot frustratie. Pijn eist aandacht. We willen ervan af. Alles willen we daarvoor doen. Er kunnen na verloop van tijd gedachten aan te pas komen zoals: het is genoeg geweest, ik kan dit niet meer aan, iemand moet me helpen etc. Het kan zelfs een depressie in de hand werken: ik verdien dit niet, waarom ik, het komt nooit meer goed. Er komen personen aan te pas, fysiotherapeuten, leraren, krakers etc. en hulpmiddelen als spierverslappers en pijnstillers. Die helpen dan weer voor een tijdje en dan begint het allemaal weer opnieuw, wie kent deze verhalen niet? Als je yoga beoefent zoals ik, en de klacht daaruit voortgekomen lijkt te zijn wil je weten welke asana’s of bewegingen je van je pijn af kunnen helpen. We focussen ons er nog meer op. Als er een asana was die ik niet aan kon nemen doordat er telkens op een bepaald punt enorm veel pijn ontstond wilde ik weten waarom, en hoe. Vaak als we een blessure hebben denken we deze weg te kunnen trainen. Je hele oefenpraktijk kan zich gaan richten op die blessure. Het is een gewoonte die wij als bewegers, yogabeoefenaars, dansers etc ons hebben aangeleerd. We concentreren ons op onderdelen en vergeten het geheel.

Pijn genereert dus veel reacties. Onbewust zijn we bezig in ons hoofd én lichaam een voedingsbodem te creëren voor verwarring. Het kan één grote brij van negativiteit worden en dat alles is gericht op dit ene stukje lichaam waar de pijn zich schijnt te bevinden. De hersenen reageren op deze overfocus door het als een bedreiging te zien en schakelen over op de “GEVAAR” stand. Stresshormonen worden aangemaakt. Dit triggert vervolgens weer allerlei neurochemische reacties. Spieren gaan zich aanspannen, het lichaam denkt feitelijk dat het wordt aangevallen. En het blijft in deze staat van paraatheid door onze focus erop. Het kan hierdoor een vicieuze cirkel worden. Na verloop van tijd is het een feit. De pijn is chronisch geworden. Lichamelijk en geestelijk. Het beste wat we nu kunnen doen is eraan wennen. Maar dat willen we toch niet?

Ik ga hier een stukje citeren uit mijn eigen werk (1991) over mr Iyengar die ik heb bezocht tijdens mijn turbulente Iyengaryoga-jaren in de jaren ’90. Ik beoefende toen zeven jr yoga en had chronische onderrugklachten opgelopen. Ik was verward, overstuur en vastbesloten van mijn klachten af te komen. Het is een stuk uit mijn verslag over een “question and answer”-bijeenkomst die plaatsvond op een zondag ergens in oktober 1991 te Puna in India. Het ging hier ook al over pijn.

“Dan komt mijn favoriete onderwerp ter sprake. Hij (Iyengar) gaat het hebben over pijn. Er moet ‘skill’ (d.i. bedrevenheid) gebruikt worden in de houdingen, geen kracht. Het zoeken moet ‘clean and clever’ zijn. Als er pijn is moet men een ondersteuning gebruiken. Pijnen zijn als aardbevingen. Wanneer ze niet worden losgelaten of vrijgemaakt dan zullen ze andere delen beïnvloeden. Het hele lichaam moet versterkt worden, niet slechts dat ene deel. Als de natuur geen kans krijgt om tot rust te komen voordat er een andere aanval plaatsvindt, dan sterft er iets. Pijn is een directe aanval op een specifiek deel van het lichaam. Men zal moeten leren die pijn te verzachten, tot rust te brengen, en dan, als de scherpte eruit verdwenen is, kan men zien. Die scherpte moet als het ware verstrooid (“diffused”) worden.

Net terwijl ik me zit af te vragen hoe ik dit toch rijmen moet met de meedogenloze manier waarop ik soms in voor mij zeer pijnlijke houdingen gedwongen word, zegt men iets over mij. “The woman with  the pain” of “The woman who cries”’ zoals ik ook al word genoemd, is natuurlijk een uitermate geschikt voorbeeld van de eerder genoemde aardbevingen. Ietwat verlegen, ietwat beschaamd, bijt ik op mijn pen en vraag zacht: “Did you never cry?” waarop hij glimlacht en zegt dat hij in zijn leven waarschijnlijk meer pijn heeft gehad dan iemand zich kan voorstellen. Hij is heel vriendelijk. Ik vind dat prettig. Dan zegt hij iets waar ik veel aan heb: “You are drawing the energy towards the brain, no energy can go to the place where it has to go”. Fysieke pijn, zo zegt hij, is feitelijke pijn. De hersenen accepteren die pijn niet dus wordt ze tevens psychologisch. Niets komt met gemak. Transformeer het, laat het een natuurlijke stroming worden. “A naturel flow like water that flows towards the river”.

Iyengar heeft nog meer gezegd en ik heb nog meer geschreven maar ik vond dit wel een passend stuk over pijn en yoga. Ben je geinteresseerd in mijn oude verhaal over mijn bezoek aan India in 1991, klik dan hier. Het is leuk om te lezen, maar onthoud wel dat ik nu heel anders denk en ben.

Zoals ik het nu begrijp ontstaan er in de loop der tijd dus eigenlijk twee verwondingen waar we mee moeten leren omgaan: de pijnlijke plek zelf én de manier waarop we onszelf geleerd hebben te reageren op de pijn.(=overfocussen)

Door Alexandertechniek heb ik geleerd dat in die tweede, onze reactie op pijn, de oplossing schuilt. Onze gedachten, ons verhaal over de pijn.

Als we de gedachten over de pijn op dat moment kunnen onderscheppen en een halt toeroepen (inhiberen), het moment kunnen accepteren voor wat het is, dus ook niet iets proberen te doen of te verbeteren, dan is er geen probleem meer. Het zijn onze gewoontes die het conflict in stand houden.

Ik merk hier dat ik wat verward raak. Ik snap het wel maar moet me er nog meer in verdiepen. Want wat bijvoorbeeld wanneer je kanker hebt of iets anders veel ergers, denk ik nu? Dat is iets heel anders. Nou ja, tot een volgende blog maar weer.

(Bron: o.a. “How you stand, how you move, how you live” Missy Vineyard. “Thinking aloud” Walter Carrington)